Jullie trekken nogmaals aan de alarmbel. De opvangcrisis is nog nooit zo groot geweest. Hoe komt het?

“België kampt al sinds de zomer van 2008 met een opvangcrisis. Sinds de nieuwe opvangwet van 2007 krijgen asielzoekers in procedure geen financiële steun meer maar enkel nog materiële steun. Wij noemen dat /bed, bad, brood en begeleiding/. Maar als je het systeem veranderd moet je natuurlijk wel voldoende materiële steun voorzien. En daar wringt het schoentje: men krijgt blijkbaar de opvang van asielzoeker niet gebolwerkt.

Bij het bekijken van de statistieken zien we de toestand maand na maand verergeren. Vorig jaar hebben we al met een aantal ngo’s een tentenkamp opgericht om het probleem aan te klagen. Maar de regering nam enkel wat ad hoc maatregelen.

In september 2009 stonden er 1000 mensen op straat. Nu zijn het er al 3500. Dat is een enorme stijging. En er is in vergelijking met vorige jaren geen enorme instroom van vluchtelingen. De knoop zit in het feit dat de regering nooit een structureel beleid heeft gevoerd om voldoende opvangplaatsen te voorzien. De winter staat voor de deur, ook voor die vrouwen en kinderen op straat. Daarom moet er een noodopvangplan komen. De regering moet dringend een aantal crisismaatregelen nemen.”

Aan welke noodmaatregelen denken jullie?

“Leegstaande gebouwen van de overheid kunnen met een paar ingrepen bewoonbaar gemaakt worden. Ik denk ook aan de zogenaamde wooncontainers. Die zijn al heel lang beloofd maar staan er nog altijd niet. En daarnaast moet het zogenaamde spreidingsplan ook als crisismaatregel worden ingevoerd. Het is een systeem waarbij asielzoekers worden opgevangen door lokale overheden. Alleen is het belangrijk dat die regeling niet zomaar opgelegd wordt zonder die lokale overheden daarbij te betrekken. Als alle lokale Belgische steden en gemeenten enkele asielzoekers zouden opvangen, dan zou dat al een geweldige stap voorwaarts zijn. “

Sinds jullie vorig jaar aan de alarmbel trokken, is er blijkbaar nog niet veel veranderd?

“Af en toe is er wel een crisismaatregel gekomen. Zo heeft Fedasil bijkomend geld gekregen voor de budgetcontrole. Maar één crisismaatregel beslissen is niet genoeg. Het gaat hier om mensen die dag na dag moeten overleven op straat. Voor een land als België kan dat niet. De ontslagnemende regering moet er eindelijk iets aan doen. Dit is ook een waarschuwing voor de nieuwe regering. Die weet wat ze eerst moeten aanpakken als ze de eed heeft afgelegd.”

Eerder werden er al dwansommen geëist. Waarom stappen niet alle asielzoekers naar de rechtbank?

“Dat kan nog altijd. Een advocaat die de procedures kent, weet dat een asielzoeker recht heeft op opvang. Hij kan een dringende procedure inleiden bij de arbeidsrechtbank. Er zijn nog steeds uitspraken van de arbeidsrechtbank die boetes opleggen aan de overheid als er geen opvang voorzien wordt.”

“Om die boetes te vermijden zoekt de overheid naar noodmaatregelen zoals een tijdelijke opvang in een hotel. Maar daarmee verdwijnen de problemen niet. Het zijn sobere hotelletjes waar verschillende families vaak in één kamer bijeen gepropt worden. En nu zijn we ook te weten gekomen dat er ook minderjarigen in de hotelopvang worden gedropt. Dat kan voor ons niet.”

Waarom niet?

“Zoals ook de kinderrechtencommissaris zegt: minderjarigen hebben aangepaste opvang en begeleiding nodig. Het gaat om 16- en 17-jarigen die vaak al veel hebben meegemaakt en getraumatiseerd zijn. Begeleiding is cruciaal, vooral psychologische omkadering. Maar ook hulp bij de procedure is belangrijk. Gewoon om uit te leggen hoe zo’n procedure in elkaar zit en waar ze moeten zijn. Door gebrek aan begeleiding wordt hun asielprocedure vaak bevroren en hebben ze geen zicht op een toekomst.”

“Het probleem is nijpend. Het ergste van al is dat het hier niet over honderdduizenden mensen gaat. Het kan er bij mij niet in dat de Belgische regering er niet in slaagt om het menselijk leed van enkele duizenden mensen te verlichten. Ze is sowieso volgens nationale en internationale regels verplicht om in opvang te voorzien.”

Het opvangprobleem is niet onoverkomelijk, zegt u. Waarom blijft een oplossing dan uit?

“Volgens mij is dat politieke onwil. Ze schermen vaak met het argument dat maatregelen een toestroom kunnen genereren. Maar ik versta dat niet goed. Heel veel mensen komen vaak per toeval in Brussel terecht. Ze konden evengoed in Parijs, Berlijn of Amsterdam aankomen. Er is meestal niet op voorhand of rationeel over nagedacht. Geen enkele asielzoeker zegt: oei, in België is er een opvangprobleem, daar blijven we beter weg.”

Was het dan toch niet beter geweest om de financiële hulp te behouden?

“Op zich vind ik materiële hulp niet slecht. Ik denk wel dat er mogelijkheid is tot aanzuigeffect als je mensen maandelijks een bedrag geeft. Langs de andere kant is het ook niet goed om heel lang in de materiële opvang te zitten. Ze kunnen in afwachting geen eigen middelen van bestaan opbouwen. Als ze dan aanvaard worden als asielzoeker hebben ze vaak maar een heel korte periode om werk te vinden, een nieuwe woonst te zoeken en om hun nieuwe leven in België in te richten. Die overgang is soms heel bruusk. Daarom zijn we voor een spreidingsplan in lokale gemeenten en steden voor mensen die al langer dan een jaar in de materiële opvang zitten.”

Er wordt in de media vaak het beeld geschetst van België dat overspoeld wordt door vluchtelingen. Klopt dat beeld?

“Wij worden niet overspoeld. Er zijn 42 miljoen vluchtelingen in de wereld. Het overgrote deel van de vluchtelingen uit het arme zuiden komt terecht in arme buurlanden. Bijna 80 procent zoekt bescherming in een buurland of iets verder in de regio. Er zijn landen die honderdduizenden vluchtelingen opvangen in vluchtelingenkampen die daar helemaal niet toe in staat zijn.”

“Heel soms komen vluchtelingen in Europa terecht en heel soms komen ze in België terecht. Er zijn een aantal Europese landen die meer asielzoekers krijgen dan anderen. Dat zijn vooral kustlanden zoals Malta, Griekenland, Spanje,… Het is dus helemaal niet zo dat we overspoeld worden. Door een non-beleid en door politieke onwil wordt hier heel veel menselijk leed gecreëerd dat kan vermeden worden.”

Asielzoekers die meer dan twee aanvragen doen, hebben geen recht meer op opvang. Is die categorie ook vertegenwoordigd in jullie cijfers?

“Dat is weer zo’n crisismaatregel in een poging om het nijpend tekort op te lossen. Maar in onze cijfer zit die categorie niet eens. De 3500 asielzoekers op straat en de bijna 1000 asielzoeker in hotels zijn mensen die effectief recht hebben op opvang. Ze zitten ofwel in hun eerste of in een tweede aanvraag. Of het zijn mensen met kinderen die volgens een Koninklijk Besluit recht hebben op opvang. Los daarvan is zomaar mensen op straat sturen en zeggen ‘trek uw plan’ geen goed beleid.”

Is er een probleem met de verwerking van de asielaanvragen?

“Het is niet omdat alles volzit dat de aanvragen niet goed worden verwerkt. Het is wel zo dat er een personeelstekort is bij de asielinstanties en de asielrechtbanken. Om alle dossiers goed te kunnen verwerken is er meer personeel nodig.”

“Het is belangrijk dat België start met een tweesporenbegeleiding. Dat van in het begin zowel terugkeer als verblijf bespreekbaar worden gemaakt. Uit gelijkaardige projecten in het buitenland blijkt dat als men terugkeer van in het begin bespreekbaar maakt, mensen veel sterker in hun schoenen staan om eventueel een negatieve beslissing te verwerken en te denken aan een vrijwillige terugkeer. Het is een totaalbeleid dat er nu niet is. Waardoor mensen gewoon in de illegaliteit verdwijnen. En illegaliteit is voor niemand goed. Niet voor de betrokkene, niet voor de overheid en niet voor de maatschappij.”

Elk Europees land heeft andere procedures voor opvang en afhandeling van de aanvragen. Vaak is het een wedstrijd ‘om ter strengst’. Waarom wordt het probleem niet Europees geregeld?

“Het is inderdaad belangrijk dat we een eenduidig Europees beleid krijgen. Momenteel is het in Europa bijna een loterij wie al dan niet asiel krijgt. In het ene land heb je met je dossier bijna nul procent kans op bescherming en in een andere Europees land krijg je wel bescherming.”

“We zien ook dat het migratiebeleid in Europa strikter wordt. Men spreekt soms van Fort Europa. Dat kan echt niet want asielzoekers zijn mensen die op zoek zijn naar bescherming. Ze vluchten niet zomaar.”

“De Europese landen schuiven de verantwoordelijkheid nu vaak naar elkaar door. Zo is er de Dublin-verordening die bepaalt dat asielzoekers een aanvraag moeten doen in het eerste land van aankomst tot groot ongenoegen van landen zoals Malta die vaak de eerste aankomstlanden zijn. En ook van veel asielzoekers die helemaal niet in Malta willen blijven.”

“Voor een eenduidig asielbeleid heb je krachtdadige politici nodig die samen rond de tafel zitten. Dit is ook een oproep aan België dat voorzitter is van de EU om haar rol te spelen op Europees niveau. Het is een grote schandaal dat België als voorzitter van de EU met een grote opvangcrisis zit en dat er in Brussel, de hoofdstad van Europa mensen zomaar op straat worden gezet.”